دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (بخش هفدهم) (۱۳۴ ـ ۱۳۵ )

دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (بخش هفدهم)
(۱۳۴ ـ ۱۳۵ )

فصل پنجم
 ایدئالیسم
پروفسور دکتر اندراس گدو
برگردان شین میم شین

بخش چهارم
پوزیتیویسم و فلسفه حیات
به مثابه طرز تفکر:
انکار سیستم وارگی (سیستمیت) تفکر کلاسیک بورژوائی
قسمت هفتم
نویسندگی توأم با فلسفه بافی:
ارنست رنان

1
·        تحولات حاصله در فضای فکری، ضمنا خود را در جا به جائی هائی در چارچوب فلسفه مدرسی و فلسفه ژورنالیستی ـ رتوریکی (سخن پردازی) نمایان می سازد.
·        این طرز فلسفه بافی نه فقط حاوی نوع خاصی از سبک نگارش، بلکه همچنین حاوی موضعگیری معینی بوده است.

2
·        این پدیده در عالم رسانه ای (مدیوم) ایدئولوژی بورژوائی فرانسه در دوره بعد از انقلاب 1848 پا به عرصه می نهد و مستقیما برمبارزات طبقاتی و افکار عمومی غیر فلسفی تأثیر می گذارد.  

3
·        در شبکه فکری پهناور آن، می توانند آمیزه ها و پاره ـ پوره های فکری، تمایلات و تنفرات پرت و پلای بی پیوند نیز برای خود لانه سازند، که در چین و چروک های تیره ـ روشن افکار عمومی همیشه بوده اند، ولی فرصت در آمدن به صورت تزهای فلسفی را نداشته اند.

4
 ارنست رنان (1823 ـ 1892)
نویسنده، باستان شناس، مذهب شناس، شرق شناس فرانسوی

·        نویسندگی توأم با فلسفه بافی ارنست رنان ـ نمونه بارز نوع فلسفی و موضعگیری ژورنالیستی ـ رتوریکی (سخن پردازی) ـ  شاخص مرحله سوم گذار از فلسفه کلاسیک بورژوائی به تفکر بورژوائی واپسین از هر دو نظر بوده است:  

5
·        طرح ها و مقالات ارنست رنان بر نقاط عطف 1848 و 1871 تمرکز می یابند.
·        در این طرح ها و مقالات ارنست رنان، هم نظرات سطحی عامیانه جاری در افکار عمومی بورژوائی مطرح می شوند و هم پاره ـ پوره هائی از طرح های ناقص و مثله و مخدوش مغشوش و مه آلود پنهان در زوایای پنهان از نظر آنها.  
6
·        در انطباق با آن، نحوه تبیین نیز عوض می شود:
·        جای تشکیل و توسعه پیوند تئوریکی (نظری) را شعار رتوریکی (سخن پردازی) (هارت و پورت) می گیرد.       

7
·        جای درک پیوندمند (منطقی) را اکلکتیک (از هر چمن چرندی چیدن و دسته چرندی تشکیل دادن) می گیرد، نه اکلکتیکی از ذوب طرح های کلی ناهمگرا، بلکه چه بسا اکلکتیکی از عناصر آنها.

8
·        در بازتاب های (نوشتجات) ارنست رنان راجع به وضع فکری بعد از انقلاب 1848، ایدئالیسم اسپیریتوئالیستی (روحگرائی) ئی با طرح تاریخی ساینتیسم (علمگرائی) پوزیتیویستی توأم با لحنی پر هارت و پورت مخلوط می شود:
·        رنان می نویسد:
·        «اولین فتح فلسفی من در ایام نوجوانی این بود که از اعماق دل اعلام کردم:
·        هر آنچه که در روح رخ می دهد، مقدس است.»
·        (ارنست رنان، «مجموعه آثار»، ص 220، 1947)

9
·        بنابر طرح تاریخی ساینتیسم پوزیتیویستی ارنست رنان قضیه از قرار زیر است:

الف
·        «آینده بشریت در علم است.

ب
·        تنها علم است که می تواند بشریت را به سرنوشت خویش آگاه سازد.

ت
·        علم به بشریت نحوه نیل به آماج خود را می آموزد.

پ
·        جهان تا کنون نه بواسطه خرد، بلکه بواسطه تخیلات و شور و شوق هدایت می شد.  

ث
·        دیر یا زود، روزی فراخواهد رسید که بنا بر دانش تجربی، خرد خطه خود را تسخیر خواهد کرد.  

ج
·        سازماندهی علمی بشریت، آخرین کلام علم مدرن است.»
·        (همانجا، ص 230)   

ادامه دارد.

 دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (۱۳۵)

فصل پنجم
 ایدئالیسم
پروفسور دکتر اندراس گدو
برگردان شین میم شین

بخش چهارم
پوزیتیویسم و فلسفه حیات
به مثابه طرز تفکر:
انکار سیستم وارگی (سیستمیت) تفکر کلاسیک بورژوائی
قسمت هفتم

 نویسندگی توأم با فلسفه بافی:
ارنست رنان
ادامه
 

10
·        این تصورات ساینتیستی ـ سوسیال ـ تکنولوژیکی رنان حاوی اندیشه تنظیم آزادی ـ به معنی مورد نظر لیبرالیسم ـ و تردید در دموکراسی بود.

11
 کمون پاریس (18 مارس 1871 ـ 28 ماه مه 1871)
اولین انقلاب پرولتری
اعضای کمون را کمونار می نامیدند
کمون پاریس الگو و سرمشق دموکراسی شورائی محسوب می شود.

·        انتقاد رنان از دموکراسی، خصومت او با انقلاب و ضدیت او با ماتریالیسم، پس از کمون پاریس شدت یافت.
·        این حوادث در تاریخ فرانسه که به انقلاب پرولتری منجر شدند، بنظر رنان چیزی از جنس پایان جهان جلوه می کنند.

·        (اپوکالیپسه، مفهومی مذهبی برای وقوع حادثه ای ماورای طبیعی و الهی بکار می رود که در نتیجه آن، تاریخ بشری پایان می یابد و حکومت الهی شروع می شود. مترجم)   

12
·        رنان در سال 1871، به هنگامی که ضد انقلاب از کمونارهای قهرمان پاریس انتقام می گرفت، می نویسد:
·        «فرانسه اکنون به سزای عملش، به سزای انقلاب می رسد.»

·        نظرات فلسفی رنان هم در جهت پیوست مجدد رابطه گسسته ی خلق و خدا مطرح می شوند.  

13
·        مفهوم خرد و ایمان علمی اینجا محتوای مکسوبه در دوره روشنگری را از دست می دهند:
·        عقل تحت تابعیت ایده الهی، عقیده و ایمان مذهبی قرار داده می شود.  
·        خدا و خرد به دادن شهادت بر ضد دموکراسی دعوت می شوند.

14
·        رنان می نویسد:
·        «خرد و علم مصنوعات بشری اند.
·        خطای خطیری خواهد بود، اگر خرد بطور بی واسطه برای خلق و بوسیله خلق به خدمت گرفته شود.
·        احتمالش خیلی کم است که خدا از طریق دموکراسی اراده اش را عملی سازد.»
·        (همانجا، ص 608)  

15
·        علم اگرچه به مقام خالق تاریخ بشری و ضامن آینده بطور ساینتیستی ـ سوسیال ـ تکنولوژیکی تنظیم شده، ارتقا داده می شود، ولی ضمنا بطرزی اگنوستیسیستی مثله و مخدوش می شود و امکان دانستن چیزی راجع به ماهیت انسانی از آن سلب می گردد:

16
·        رنان می نویسد:
·        «فراموش نکنید که انسان طبیعتا ماورای تجربی (ترانسندنتال) است.
·        هیچ علمی منکر این نخواهد بود.
·        هر علمی منادی همین است.
·        هیچ فرمولی هیچگاه نخواهد توانست راه حلی برای مسائل بیشمار خدا و سرنوشت انسان ها عرضه کند.
·        گفتن حتی کلمه ای راجع به این موضوع که احمقانه نباشد، محال است.
·        احمقانه تر اما انکار این مسائل است.»
·        (همانجا، ص 713)   

17
·        رنان از شعار سنتی ایدئالیسم، مبنی بر اینکه «هر چیز فکری، غیر مادی، ابدی و مطلق است» به دفاع برمی خیزد.
·        او اما برای این شعار، متافیزیکی را به عاریه می گیرد.
·        متافیزیکی که از سوئی خصلت هنر و شعر داشته باشد و از سوی دیگر شبیه منطق صوری و یا ریاضیات باشد.
·        آن سان که دانش را بدون کمترین رابطه با موجودات و بدون کمترین رابطه با حقایق امور، تجزیه و تحلیل کند.
·        رنان بوسیله آن متافیزیک نه تنها ایده نطفه ای «فلسفه تحلیلی» سال های بعد را پیشاپیش مطرح می سازد، بلکه ریاضیات را هم به مثابه حشو قبیح محسوب می دارد.

·        (حشو قبیح به بیان چیزی با یک و یا چند واژه هم معنی اطلاق می شود. مترجم)   

18
·        رنان می نویسد:
·        «ریاضیات چیزی جز توسعه اصل فکری صرف، اصل هویت و حشور قبیح نیست، که بر روی چیزهای واقعی استعمال می شود.
·        ریاضیات کمک ارزشمندی ادا می کند، ولی نمی تواند به کشف وجودی و یا حقیقت امری نایل آید.»
·        (همانجا، ص 642)  

پایان
ادامه دارد.